18–20 September 2019, Antwerpen: Grauwzusters Klooster, Universiteit  Antwerpen

Wie heraldiek zegt, denkt meteen aan een wereld van glamoureuze riddertoernooien en adellijke voorrechten. Nog steeds roept de expressieve en kleurrijke wapensymboliek een beeld op van statusvertoon in de exclusieve kringen van een zelfbewuste elite. Nochtans staat die associatie in schril contrast met de sociale alomtegenwoordigheid van de heraldiek in haar middeleeuwse begindagen. Aanvankelijk kon zowat iedereen zich van deze beeldentaal bedienen. De latere ontwikkeling van meer distinctieve toepassingen roept dan ook heel wat vragen op. Vanwaar de vrijwel onbewuste vereenzelviging van de heraldiek met de adellijke identiteit? Kunnen historische evoluties in de verschijningsvorm en het praktische gebruik van dit wijdverspreid cultuurgoed misschien meer vertellen over de maatschappelijke en politieke processen waarin de vroegmoderne adel zichzelf herpositioneerde? En in welke mate was het groeiende staatsgezag betrokken partij? 

Historisch onderzoek liet de afgelopen jaren een nieuw licht schijnen op de verhouding tussen ambitieuze dynastieke regimes en de adellijke cultuur. Die wisselwerking zou op termijn het aanzicht van beiden ingrijpend veranderen. Op steeds meer doortastende wijze probeerden vroegmoderne overheden greep te krijgen op het maatschappelijke onderscheid, en in het bijzonder op de visuele expressie ervan. Vooral de zestiende eeuw lijkt een cruciaal kantelpunt te zijn. In veel opzichten wordt hier de aanzet gegeven voor nieuwe vormen van sociaal vertoon, die zich de eeuwen daarop verder verfijnen en tot op vandaag doorleven in ons collectief bewustzijn. Het zorgt voor een grondige herbronning en meer strikte reglementering van uiterlijke statustekens. Hierin nam de heraldiek een niet onbelangrijke plaats in. 

De 9de Arenbergconferentie voor Geschiedenis slaat de handen in elkaar met de Académie Internationale d’Héraldique om een betere begrip te krijgen van de onderbelichte rol die vroegmoderne heraldiek speelde. Centraal staat de vraag hoe heraldische symboliek sociale hiërarchieën visualiseerde en zelfs mee kon vormgeven tussen de late vijftiende en achttiende eeuw, en dat tegen de achtergrond van een groeiende staatsinmenging. Natuurlijk was niet in elk regime die invloed van bovenaf even voelbaar, noch ging het wapenwezen overal dezelfde richting uit. Verschuivingen binnen heraldische conventies laten zo toe om meer inzicht te verwerven in de opmerkelijke verschillen tussen gangbare noties van adeldom en in de manier waarop sociale grenslijnen zich manifesteren. 

Met deze thematiek opent het colloquium een dialoog tussen (adels)historici, professionele heraldici en het brede publiek. Drie historische ontwikkelingen worden daarbij in het vizier gebracht: heraldiek als medium van een veranderend adelsbesef, de functie van wapenschilden in processen van sociale differentiatie, en de meervoudige impact van de toenemende overheidsregulering. Wie bovendien de complexiteit achter de heraldische verstrengeling van adellijke identiteit en sociale verschuivingen ten volle wil vatten mag zich niet beperken tot het klassieke, West-Europese perspectief. Daarom zal dit congres ook in kaart brengen hoe in deze periode heraldische tradities doordrongen in grenszones en toenmalige koloniale samenlevingen.

Afbeelding

Call for papers PDF: